هبه در لغت به معنی بخشیدن و هدیه دادن و صدقه است ودر قانون مدنی به جهت جلوگیری از مشکلاتی که ممکن است در خصوص هبه دهنده و هبه گیرنده حادث گردد موادی پیش بینی شده است در قانون مدنی در ماده 795عنوان می دارد: هبه عقدی است که به موجب آنیک نفر مالی را مجاناً به کس دیگری تملیک می کند تملیک کننده {واهب} طرف دیگر را {متهب} و مالی را که مورد هبه است { عین مرهوبه } می گویند .
رجوع: حق بازگشت و بر هم زدن عقد و ایقاع را حق رجوع می گویند.
هبه : مالی که هدیه می شود .
واهب : کسی که مالش را می بخشد.
متهب : کسی که مال به او داده می شود.
هر زمان خواستید وکالت شخصی را قبول کنید اول او را محاکمه نمایید ببینید اگرحق با او بود قبول کنید ؛برای حق بجنگید نه برای حق الوکاله
مرحوم دکتر کاتوزیان
هدیه دادن علا وه بر اینکه یک عمل عاطفی است یک عمل حقوقی نیز است و هنگامی که مالی را به فردی می بخشیم تصور می شود که هیچ نوع عمل حقوقی انجام نشده است اما در واقع نوعی عقد ایجاد شده و دارای مسائل حقوقی بسیاری است.
هبه در لغت به معنی بخشش و هدیه می باشد و اما در اصطلاح حقوقی مطابق قانون 795 قانون مدنی هبه عقدی است که به موجب آن یک نفر مالی را به رایگان به شخص دیگری تملیک می کند به عبارت دیگراو مال خود رابه طور مجانی به ملکیت دیگری در می آورد.
اقسام هبه
هبه به دو دسته تقسبم می شود:
الف: هبه معوض- در این نوع هبه واهب در ازای مالی که به متهب هبه میکند شرط میکند که عوضی دریافت کند که این عوض هم می تواند مال باشد و هم یک عمل مشروع.
هبه غیر معوض – هبه در صورتی غیر معوض است که واهب در ازای مالی که به متهب می بخشد عوضی دریافت نکند ویا عملی را ازاو نخواهد و به صورت رایگان و مجانی باشد.
آیا مال هدیه داده شده رامی توان پس گرفت:
ویژگی که عقد هبه را از عقود دیگر جدا می کند قابلیت پس گرفتن مال هدیه داده شده است یعنی اگر فردی هبه ای را به کسی بدهد هر زمان که بخواهد می توان آن را پس بگیردئحتی اگر آن مال در اختیار آن قرار گرفته باشدو به این عمل رجوع از هبه می گویند .
شرایط درست بودن عقد هبه
الف : واهب {هدیه دهنده } باید مالک مالی باشد که هبه می کند و نمی توان از مال دیگری باشد.
ب : هبه وقتی مورد قبول واقع می شود که کسی که مال به او هدیه داده می شود {متهب} به تصرف او در آمده باشد و او آن مال را قبول کرده باشد.
ج : واهب برای معامله و تصرف در اموال باید اهلیت داشته باشد یعنی عاقل ،بالغ و رشید باشد و با قصد و اراده مال را به دیگری ببخشد .
شرایط رجوع ازهبه
الف : مال مورد هدیه موجود باشد: اگرعین مال از بین رفته باشددیگر امکان رجوع وجود ندارد.
ب : حق روجوع واهب از بین نرفته باشد.
واهب در چند صورت نمی تواند رجوع کند
1 : در صورتی که هدیه گیرنده پدر،مادر یا فرزند واهب باشد.
2 : در صورتی که گیرنده هدیه در برابر هدیه ای که به او داده از او درخواست مال ویا انجام عملی که مباح است را درخواست کند.
3 : در صورت اینکه گیرنده مال هدیه داده شده را به شخص دیگری منتقل کرده باشد مثل اینکه مال را فروخته باشد.
4 : در صورتی که در مال هدیه داده شده تغییری به وجود آمده باشد.
5 : اگر واهب یا متهب فوت کنند واهب یا وارث واهب امکان رجوع نخواهند داشت .
6 : اگر کسی که طلبی از دیگری دارد و طلب خود را به شخص بدهکار ببخشد امکان رجوع نخواهد داشت .
7 : اگر کسی مالی را در راه رضای خدا به دیگری بدهد امکان رجوع نخواهد داشت .
تفاوت هبه و صلح
1 : صلح یک عقد لازم است و هیچ یک از طرفین نمی توانند آن را بر هم بزنند مگر اینکه شرط ابطال یا فسخ وجود داشته باشد.
2 : صلح یک عقد معوض است یعنی اینکه باید دارای عوض باشد اما هبه یک عقد غیر معوض است اما میتوان در آن شر عوض کرد .
3 : هبه بدون قبض و تصرف واقع نمی شود اما در صلح بدون قبض صحیح میباشد.
4 :صغیر یا سفیه در هبه می توانند هبه بلا عوض را قبول کنند اما در صلح این امکان وجود ندارد.
5 : صلح می تواند جایگزین امور دیگر شود اما هبه یک عقد مشخص شده و قانونی است.
تفاوت هبه رسمی و غیر رسمی
طبق ماده 47 ثبت اسناد باید قرارداد هبه در دفتر ثبت اسناد منعقد شود و به ثبت برسد در غی این صورت قرار داد رسمی نیست و مورد پذیرش هیچ ارگان و سازمانی قرار نمی گیرد و هبه رسمی سند رسمی است و امکان انکار ویا تردید در صحت آن وجود ندارد و چنا نچه قرار داد غیر رسمی و یا عادی باشد باید دارنده سند صحت آن را ثابت کند سند غیر رسمی هم مانند سند رسمی قابل اعتبار است اما در مسائل حقوقی و دادگاه رجوع به سند رسمی معتبرتر در مقابل سند غیر رسمی است هبه چه به صورت رسمی و چه به صورت غیر رسمی معتبر است و چنانچه اختلافی در مال هدیه داده شده به وجود اید و برای رسیدگی به مرجع قضایی ارجاع داده شود و سند به طور رسمی تنظیم شده باشد و عدم جعل سند برای دادگاه محرز بود حق را به دارنده ند رسمی می دهند اما اگر سند غیر رسمی و عادی باشد دادگاه موظف است درباره صحت آن تحقیق نماید و برای قاضی درستی آن تایید شود.
در صورتی که بیشتر مردم فکر می کنند که هدیه دادن یک عمل عاطفی است و بر آن هیچ نوع عمل حقوقی قائل نیستند بر خلاف این عقیده هدیه دادن یا هبه یک عمل حقوقی است و وقتی فردی مالی را هدیه می دهد دارای بسیاری مسائل حقوقی می باشد و در واقع یک عقد ایجاد شده است و باید دارای یک سری شرایط باشد تا این عقود مورد قبول و صحیح واقع شود و چنانچه واهب درخواستی مبنی بر رجوع از هبه داشته باشد در خصوص نحوه آن توضیحات کامل در متن مقاله ارائه گردیده است .