جبران خسارت قراردادی

Question

سلام یه سوال داشتم آیا در قراردادهای بین دو شرکت تجاری، می‌توان با درج یک شرط قراردادی، مسئولیت جبران خسارت ناشی از تخلف طرف مقابل را به‌طور کامل از بین برد یا محدود کرد؟ (مثلاً درج شود در صورت تخلف، هیچ‌گونه خسارتی به عهده طرف متخلف نخواهد بود)

احمد جمشیدوند · Accepted Answer

کاربر گرامی در حقوق ایران، اصل آزادی قراردادها پذیرفته شده است (ماده ۱۰ قانون مدنی)، اما این آزادی محدود به عدم مخالفت با قوانین آمره، نظم عمومی و اخلاق حسنه است.
شرط عدم مسئولیت در قراردادهای تجاری قابل درج است، اما:
در مواردی که تخلف یا تقصیر عمدی یا تقلبی رخ دهد، شرط عدم مسئولیت اعتباری ندارد. طبق اصل «لا یبطل الضمان بالشرط»، تعهد به جبران خسارت در صورت عمد، ساقط نمی‌شود.
در مواردی که تقصیر فاحش رخ داده باشد، شرط عدم مسئولیت معمولاً در محاکم پذیرفته نمی‌شود، زیرا برخلاف نظم عمومی است.
اگر شرط عدم مسئولیت موجب سلب کلی تعهد و التزام از یکی از طرفین شود، می‌تواند باطل و غیرنافذ باشد، چرا که در تعارض با روح ماده ۲۲۱ قانون مدنی است که جبران خسارت ناشی از تخلف را حق متعهدله می‌داند.
در قراردادهای بین دو تاجر حقوقی ،  دادگاه‌ها معمولاً نگاه انعطاف‌پذیرتری نسبت به شروط محدودکننده دارند، به‌ویژه اگر دو طرف قدرت چانه‌زنی برابر داشته باشند.

در نتیجه
درج شرط محدودکننده مسئولیت در قراردادهای تجاری بین شرکت‌ها ممکن است تا حدی معتبر باشد، اما این اعتبار به شرطی است که:
با قوانین آمره و نظم عمومی مغایرت نداشته باشد؛
شامل تقصیر عمدی یا فاحش نباشد؛
موجب سلب کلی مسئولیت طرف متخلف نشود.

بهتر است چنین شروطی به‌صورت محدود و مشخص و با تعیین سقف خسارت درج شود تا از بطلان یا بی‌اعتباری احتمالی در آینده جلوگیری شود.

جبران خسارت قراردادی

احمد جمشیدوند