اعسار چیست؟ همه چیز در رابطه با دعوای اعسار و شرایط آن

کسانی که تا به حال سر و کله‌شان به دادگاه افتاده باشد، حتما کلمه‌ای به نام «اعسار» را شنیده‌اند. مفهوم اعسار در پرونده‌های مالی اهمیت دارد؛ جایی که فردی محکوم به پرداخت مبلغی شده، اما به هر دلیل از دادن آن مبلغ ناتوان است. چنین موضوعی در حوزه‌هایی مثل مهریه، نفقه، جزای نقدی و... بسیار به کار می‌آید و دلیل اصلی بسیاری از کشمش‌ها در موضوعات حقوقی است. به همین خاطر در ادامه این مطلب مفهوم اعسار را توضیح داده و شرایط بهره‌مندی از امتیازات آن را شرح داده‌ایم. با ما همراه باشید.

اعسار چیست؟

اجازه دهید در ابتدا با معنی کلمه اعسار آشنا شویم. اعسار از کلمه «عسر» به معنای سختی و مشقت می‌آید. وقتی هم در حقوق از واژه اعسار صحبت می‌کنیم، به ناتوانی فرد در پرداخت بدهی‌های مالی‌اش اشاره داریم. در این معنا، شخص معسر کسی است که از پرداخت امورات مالی‌اش ناتوان شده و نمی‌تواند بدهی‌هایش را صاف کند.

البته نباید فراموش کرد که وقتی صحبت از اعسار می‌کنیم، به طور بالقوه به دو مفهوم مجزا اشاره داریم: اول «اعسار از هزینه محکوم به» و دوم «اعسار از هزینه دادرسی».

اعسار از پرداخت محکوم به در واقع همان ناتوانی در پرداخت مبلغی است که فرد به آن محکوم شده است.

مثلا اگر آقایی در پرونده طلاق به پرداخت 200 میلیون تومان وجه نقد محکوم شود، اما مالی نداشته باشد که از عهده پرداخت این مبلغ بربیاد، معسر شناخته می‌شود و نوع اعسار آن، «اعسار از هزینه محکوم به» است. اعسار از پرداخت دیه، مهریه، جزای نقدی و ... همگی زیرمجموعه اعسار از پرداخت محکوم هستند.

اعسار از هزینه دادرسی اما به ناتوانی فرد در پرداخت هزینه‌های لازم برای پیشبرد دعاوی در دادگستری اشاره دارد. می‌دانیم که طرح شکایت در دادگاه نیاز به ثبت دادخواست دارد و ثبت دادخواست هم منوط به پرداخت هزینه است. به این هزینه‌ها هزینه دادرسی می‌گویند.

حال اگر کسی بخواهد دعوی ثبت کند، اما قدرت پرداخت هزینه دادرسی را نداشته باشد، اصطلاحا معسر از پرداخت هزینه دادرسی است.

قانون جدید اعسار برای این دسته از افراد که خود را محق می‌دانند اما قادر به پرداخت هزینه‌های دادرسی نیستند، راهی در نظر گرفته است که بر اساس آن فرد می‌تواند با اثبات اعسار نسبت به هزینه دادرسی، از پرداخت این هزینه معاف شود و در عین حال دعوای خود را هم ثبت کند.

آشنایی با انواع اعسار

اعسار از پرداخت دیون مالی خود به دو دسته زیر تقسیم می‌شود:

1. اعسار نسبی

2. اعسار مطلق

اعسار نسبی زمانی است که فرد در حدی توان مالی دارد که بدهی و دین خود را به صورت قسطی پرداخت کند. در اعسار مطلق اما فرد در شرایطی قرار دارد که به هیچ وجه نمی‌تواند بدهی خود را حتی به صورت قسطی پرداخت کند. لازم به ذکر است که در اکثر پرونده‌ها اشخاص به اعسار نسبی محکوم شده و ملزم می‌شوند در ازای انجام کار، ماهانه مبلغی را به پرداخت خواسته اختصاص دهند.

مراحل درخواست و رسیدگی به اعسار

مدارک لازم برای دادخواست اعسار و همچنین مراحل درخواست اعسار را که در دادگاه طی می‌شود تا قاضی پرونده حکم صادر کند، در زیر به صورت خلاصه آورده‌ایم:

1. تنظیم استشهادیه اعسار از محکوم به مطابق قانون اعسار

2. تهیه لیست اموال و دارایی‌ها (یعنی مدعی اعسار مال و اموال خود را لیست کند)

3. مراجعه به دفتر خدمات قضایی و تقدیم دادخواست اعسار و تقسیط محکوم به

4. شرکت در جلسه رسیدگی به اعسار (البته حضور شخص مدعی الزامی نیست)

5. حسب مورد پیگیری و انجام استعلام های لازم از سوی قاضی رسیدگی کننده

6. پیگیری صدور حکم بدوی اعسار 

7. در صورت عدم رضایت از حکم، تجدیدنظرخواهی و درخواست رسیدگی مجدد در دادگاه تجدیدنظر

8. پس از قطعیت حکم اعسار تقاضای اجرا و اعمال آن از سوی طلبکار (از طریق واحد اجرای احکام)

اعسار در طلاق چیست؟

 و اما یک سوال بسیار مهم: اعسار در طلاق یا اعسار در مهریه چیست؟

می‌دانیم که با جاری شدن صیغه نکاح، پرداخت مهریه برعهده آقا قرار می‌گیرد، اما مطالبه آن توسط خانم بنا به عرف معمولا تا زمانی که بحث طلاق پیش بیاید، به تاخیر می‌افتد. در صورت بروز طلاق است که خانم اصطلاحا «مهریه خود را به اجرا می‌گذارد». در اینجاست که مرد می‌تواند با اثبات اعسارش، خود را از پرداخت یکجای مهریه نجات دهد. دادگاه‌ها معمولا در صورت اثبات اعسار آقا، حکم به پرداخت قسطی مهریه می‌دهند. وکلای مجرب طلاق در وکیل وند آماده ازائه خدمات در رابطه با مشاوره حقوقی طلاق هستند.

چه کسی باید اعسار را ثابت کند؟

مطابق با یک قاعده حقوقی، «شخص مدعی» باید دلیل و مدرکی برای اثبات ادعایش بیاورد. در نتیجه شخص مدعی اعسار باید ناتوانی‌اش را ثابت کند. در عین حال اثبات اینکه اظهارات شخص مدعی اعسار دروغ بوده و آن شخص توانایی مالی لازم را برای پرداخت دیون دارد، بر عهده خوانده دعوی اعسار یا همان طلبکار یا زن در دعاوی مهریه است. 

همچنین اگر بستانکار توانایی مالی مدیون را در طول زمان حداقل یک سال پیش از طرح دعوی اعسار ثابت نماید، نوبت به مدیون یا همان خواهان دعوی اعسار می‌رسد که اعسار خود و یا به عبارتی، نداشتن اموال یا دسترسی به اموال خود را برای دادگاه ثابت کند.

در چه صورت درخواست اعسار رد می‌شود؟

راه مقابله با اعسار از طریق ارائه رد درخواست اعسار است و دلایل رد اعسار نیز باید توسط دادگاه احراز شود، زیرا در غیر این صورت نمی‌‌توان این ادعا را قبول کرد. در چنین پرونده‌‌هایی باید محکوم‌ له اثبات کند که مدعی اعسار، استطاعت مالی دارد و ادعای وی، دروغی بیش نیست. برای اثبات این حرف باید اسناد و مدارکی مبنی بر تمکن مالی معسر به دادگاه ارائه شده و این ادعا، اثبات شود. در این حالت، دادگاه رای به محکومیت معسر داده و هزینه‌‌های تعیین شده باید از سوی معسر پرداخت شود. 

چند نکته کلیدی در مورد دعوای اعسار

• در صورتی که مدعی اعسار در حین انجام پرونده فوت کند، ورثه او معسر محسوب نمی‌شوند و مجددا باید این ادعا را ثابت کنند.

• مدعی اعسار یا طرف مقابل او می‌تواند بعد از گذشت مدتی درخواست تعدیل در نحوه تقسیط مبلغ خواسته را داشته باشند.

• ارائه دادخواست اعسار در هر مرحله‌ای از دادرسی امکان‌پذیر است.

• اگر مدعی اعسار شرایط لازم برای پرداخت بدهی را پیدا کند، اعسارش لغو می شود و ملزم به پرداخت خواهد بود.

• اگر شخص مدعی اعسار عمدا اموالش را پنهان کند، مجازات خواهد شد.

• با اثبات اعسار می‌توان از خدمات وکیل معاضدتی (وکیل رایگان) بهره‌مند شد.

•  

آیا در دعوای اعسار از وکیل استفاده کنیم؟

خیلی از افراد تصور می‌کنند که اگر در دعاوی اعسار از وکیل کمک بگیرند، بعدا نمی‌توانند در دادگاه مدعی ناتوانی مالی شوند، زیرا استفاده از وکیل خود نشانه‌ای است از اینکه فرد مدعی در آن حد قدرت مالی دارد که بتواند از خدمات وکیل دادگستری استفاده کند. این صحبت در پرونده‌های بسیار کوچک البته درست است، اما در پرونده‌هایی که مبلغ خواسته زیاد است، به هیچ عنوان نمی‌توان استفاده از وکیل را مانع از طرح ادعای اعسار دانست.

در همین راستا توصیه می‌کنیم که اگر پرونده شما بالای 100 میلیون است، حتما از وکیل اعسار کمک بگیرید، زیرا داشتن وکیل در اینگونه دعاوی کاملا منطقی است. اما اگر مبلغ خواسته دعوای شما زیر 100 میلیون تومان است و در این دعوای خواستار اعسار یا تقسیط خواسته شده‌اید، از خدمات مشاوره با وکیل بهره‌مند شوید تا جلوی هرگونه ادعای طرف مقابل را مسدود کنید. 

پیدا کردن بهترین وکیل اعسار در وکیل وند

ما در مجموعه وکیل وند جمعی از بهترین‌ها را گردهم آورده‌ایم تا شما در انواع دعاوی اعسار، تقسیط، مهریه، طلاق و ... یاری کنند. برای بهره‌مندی از خدمات وکیل تلفنی حقوقی و همچنین یافتن خبره‌ترین وکلای اعسار حتما روی کمک ما حساب باز کنید. در وکیل وند می‌توانید لیستی از بهترین وکلای تهران و شهرستان را مشاهده کرده و ضمن بررسی رزومه و نظرات دیگر افراد، گزینه مدنظرتان را انتخاب کنید.