صیغه طلاق غیابی از طرف زن
طلاق غیابی یکی از شیوههای پایان دادن به زندگی مشترک است که در آن زن میتواند بر اساس حکم دادگاه و بدون حضور شوهر، پایان رابطه زناشویی را ثبت کند. در چنین حالتی، خطبه طلاق جاری میشود و سپس زن و مرد از یکدیگر جدا میگردند. در ادامه، به شرایط قانونی، راهها، متن صیغه، مراحل حقوقی و احکام طلاق غیابی از طرف زن میپردازیم. همچنین حقوق زن در این نوع طلاق تشریح خواهد شد.
شرایط و موارد قانونی طلاق غیابی از طرف زن
بر اساس قانون مدنی و مقررات خانواده، شوهر حق طلاق را دارد و به شکل یکجانبه هم میتواند همسرش را جدا کند. اما زن هم در چند وضعیت معیّن حق طرح طلاق را خواهد داشت. در صورت غایب مفقودالاثر بودن شوهر بهمدت چهار سال، عدم پرداخت نفقه در شرایطی که اجبار شوهر ممکن نباشد یا وقتی که ادامه زندگی مشقّت زیادی برای زن دارد، وی میتواند درخواست طلاق نماید.
اگر شوهر در طول دادرسی حاضر نشود یا دفاع مکتوبی ندهد، حکم به شکل غیابی صادر میشود.
از سوی دیگر، طبق شرع اسلام، جاری شدن صیغه طلاق و بیان واژههای مشخص برای قطع رابطه زناشویی ضروری است. اما قانون کشور تأکید دارد که این جدایی باید در دفترخانه رسمی ثبت شود و حکم دادگاه هم دریافت گردد. اگر بدون حکم، خطبه طلاق خوانده شده و ثبت نشود، از نظر شرعی ممکن است درست باشد، ولی وجهه قانونی ندارد و حتی برای شوهر مجازات پیشبینی شده است.
راههای قانونی درخواست طلاق در صورت امتناع مرد
-
اعلام عدم پرداخت نفقه: اگر شوهر توان مالی دارد، اما زن را رها کرده و نفقه نمیدهد یا ناتوان است و زندگی زن در تنگنا میگذرد، دادگاه میتواند شوهر را به طلاق دادن زن مجبور کند.
-
استناد به عسر و حرج: سنگینی شرایط زندگی و سختی ادامه زوجیت به حدی که زن عملاً توان تحمل آن را ندارد، ممکن است دلیل اقدام او برای جدایی باشد.
-
غایب مفقودالاثر بودن شوهر: اگر مرد چهار سال پیدرپی غایب باشد و خبری از حیات یا مرگش در دست نباشد، زن میتواند طلاق را درخواست کند.
-
وکالت در طلاق: گاهی خود شوهر در زمان عقد یا ضمن شروط ضمن عقد، به زن وکالت رسمی میدهد که در شرایط گوناگون طلاق بگیرد. در این حالت، اگر زن وکیل طلاق باشد، میتواند بدون رضایت بعدی شوهر هم جدایی را جلو ببرد.
در همه این موارد، دادگاه رای صادر میکند و اگر شوهر همچنان امتناع کند یا حتی حاضر به شرکت در جلسات رسیدگی نباشد، حکم غیابی پس از طی تشریفات صادر خواهد شد.
متن و الفاظ صیغه طلاق غیابی
قانون مدنی میگوید: «طلاق باید با واژههای مخصوص و در حضور دو مرد عادل جاری شود.» این واژهها از نظر شرعی شکل عربی دارند. معمولاً در دفترخانه، سردفتر از جانب شوهر یا با وکالتی که دارد، چنین جملهای را بیان میکند:
-
اگر نام همسر فاطمه باشد: «زَوْجَتِی فاطِمَه طالقٌ» که معنای تحتاللفظی آن، جدا شدن زن است.
-
در صورتی که سردفتر وکیل شوهر باشد، میگوید: «زَوْجَةِ مُوَکِّلِی فاطِمَه طالقٌ.»
-
اگر طلاق از نوع خُلع باشد (بیزاری زن از شوهر در برابر پرداخت مالی)، جمله عربی به شکل «خَلَعْتُها عَلی ما بَذَلَتْ فَهِی طالقٌ» استفاده میشود.
-
اگر طلاق از نوع مُبارات باشد (بیزاری دوطرفه)، عبارت «بارَأْتُ زَوْجَتی فاطِمَه عَلی ما بَذَلَت فَهِی طالقٌ» خوانده میشود.
در مواردی که شوهر غایب است و زن موفق میشود حکم دادگاه را بگیرد، سردفتر همان عبارات را از سوی شوهر بیان میکند و طلاق غیابی ثبت میشود.
مراحل قانونی طلاق غیابی
-
طرح دادخواست از سوی زن: زن باید دلیل قانونی خود را بههمراه مدارک لازم در دادگاه خانواده مطرح کند؛ مثلاً مدارک اثبات عسر و حرج یا گواهیهای مربوط به عدم پرداخت نفقه.
-
ابلاغ به شوهر: دادگاه آدرس مرد را از زن میخواهد. اگر آدرس دقیق نباشد، آگهی در روزنامه منتشر میشود تا امکان حضور شوهر در دادگاه سنجیده شود.
-
رسیدگی در دادگاه: قاضی مدارک زن را بررسی میکند. در صورت عدم حضور مرد، امکان صدور حکم غیابی فراهم میشود.
-
صدور حکم طلاق غیابی: اگر شرایط مهیا باشد و ادله زن پذیرفته شود، دادگاه رأی به طلاق خواهد داد.
-
ثبت در دفترخانه: زن حکم را به دفتر رسمی طلاق میبرد. اگر شوهر طی مهلت مشخص حاضر نشود، سردفتر جدا کردن را اعلام کرده و در نهایت صیغه را به نمایندگی از شوهر انجام میدهد.
احکام و مجازاتهای قانونی
قانون حمایت خانواده تأکید دارد که طلاق، حتی در صورت اجرای صیغه شرعی، باید در دفترخانه ثبت شود. اگر این مسئله رعایت نشود، مخصوصاً از جانب مرد، وی طبق قانون مجرم است و در معرض حبس یا جزای نقدی قرار میگیرد.
-
عدم ثبت طلاق: شوهر محکوم میشود. در مواردی از ۹۱ روز تا شش ماه حبس یا جریمه نقدی وضع شده است.
-
اجرای حکم بدون مراجعه به دادگاه: طلاق بدون گواهی عدم امکان سازش فقط بُعد شرعی دارد؛ اما در عرصه رسمی اعتباری ندارد و منجر به دردسرهای قانونی میشود.
-
رعایت شرایط شرعی: همانطور که گفته شد، باید دو مرد عادل شاهد باشند و زن نباید در عادت ماهانه باشد (جز در شرایط بارداری یا موارد خاص).
حقوق قانونی زن در طلاق غیابی
وقتی دادگاه حکم طلاق غیابی را صادر میکند، حقوق مالی و قانونی زن از بین نمیرود. مهمترین این حقوق عبارتاند از:
-
مهریه: اگر شوهر پس از نزدیکی قصد جدایی داشته باشد، پرداخت کل مهریه لازم خواهد بود. اگر نزدیک شدن میان آنها رخ نداده باشد، زن مستحق نیمی از مهریه میشود.
-
نفقه معوقه: زن میتواند نفقه تمام دورهای را که در خانه شوهر زندگی کرده و مخارجش پرداخت نشده است، مطالبه کند.
-
اجرتالمثل: برای کارهای خانه که وظیفه شرعی زن نبوده و او به دستور مرد انجام داده باشد، در حالت رسمی امکان مطالبه اجرتالمثل هست.
-
جهیزیه: اگر جهیزیه با فاکتورها و اسناد معتبر به نام زن باشد، متعلق به خودش است و میتواند آن را برگرداند.
-
حضانت فرزند: طبق قواعد، تا هفت سالگی فرزند زیر نظر مادر خواهد بود و پسازآن طبق مصالح کودک تصمیم گرفته میشود. زن میتواند ازدواج مجدد هم داشته باشد، اما موضوع حضانت را باید در دادگاه طرح کند تا مشخص شود چه کسی برای فرزند شایستگی نگهداری دارد.
سخن پایانی
در پایان باید گفت که طلاق پدیدهای ناخوشایند است و پیامدهای احساسی و مالی مهمی دارد، ولی گاه تنها مسیر ممکن برای زن محسوب میشود. زن میتواند در صورت غیاب شوهر یا عدم همکاری او، از مجرای حکم دادگاه و قوانین موجود اقدام کند. پس از دریافت رای دادگاه و انجام تشریفات دادرسی، اگر شوهر به دفترخانه مراجعه نکند، سردفتر مجوز دارد صیغه را قرائت کند و جدایی را ثبت نماید.
این فرایند گرچه نیازمند صرف وقت و هزینه است، اما مطابق قوانین کنونی راهی است تا زن بتواند بدون حضور مرد به زندگی مشترک پایان دهد و حقوق خود را پیگیری کند. رعایت این نکات باعث میشود جنبههای شرعی و قانونی همراه هم پیش برود و زن در برابر مشکلات احتمالی از حمایت قانون بهرهمند شود.