مطابق با فقه اسلامی و قانون مدنی کشورمان، بعد از جاری شدن عقد نکاح، زوجین تکالیف متعددی نسبت به یکدیگر پیدا می‌کنند که از جمله مهم‌ترین آن‌ها، تمکین در برابر طرف مقابل است. برخلاف تصور عامه که تمکین را مختص به زن می‌دانند، بحث تمکین برای مرد نیز مطرح شده و آقا نیز در مواردی باید خواست‌های قانونی زن را اجابت کند. در این مطلب تمامی نکات لازم در رابطه با الزام به تمکین را (به خصوص الزام به تمکین زوجه) توضیح داده‌ایم.
الزام به تمکین یعنی چی؟
برای آنکه مفهوم الزام به تمکین زوجه را درک کنیم، ابتدا باید با قاعده‌ای به نام «تمکین» آشنا شویم. ما دو نوع الزام به تمکین عام و خاص داریم:
-
تمکین عام
مطابق با ماده 1105 قانون مدنی، ریاست خانواده از خصایص شوهر است و زن باید از مرد تمکین عام داشته باشد. یعنی باید در منزلی که شوهر انتخاب می‌کند (که متناسب با شان زوجه باشد) سکونت کند و تابع او باشد.
-
تمکین خاص
منظور از تمکین خاص، اطاعت زن از همسر خود در مسائل جنسی است؛ البته مسائل جنسی متعارف. در واقع زن باید در حدودی که عرف و عادت ایجاب می‌کند، از شوهر خود تمکین جنسی داشته باشد که در اصطلاح به آن تمکین خاص می‌گویند.
حال که با مفهوم تمکین آشنا شدیم، توضیح عبارت الزام به تمکین نیز ساده به نظر می‌رسد. الزام به تمکین، که اساسا در خصوص بانوان متاهل مطرح میشود، یعنی اینکه زنی را که بدون داشتن دلایل موجه، از تمکین در برابر شوهر خود امتناع کرده، به صورت قانونی ملزم نمود که دوباره از مرد تمکین نماید.
طرح دعوای الزام به تمکین از سوی زن؛ آیا چنین دعوایی امکان‌پذیر است؟
ریاست بر خانواده از خصایص شوهر است و به همین خاطر طرح دعوای الزام به تمکین زوج از سوی زن عملا موضوعیت ندارد و خانم‌ها وکیل برای الزام به تمکین نمی‌گیرند. در واقع طرح دعوای مطالبه نفقه است که گاهی اوقات به عنوان دعوای الزام به تمکین مرد معرفی میشود.
در عین حال طرح دعوای الزام به تمکین مرد، از سمت زن، صرفا بابت رابطه زناشویی یا داشتن حسن اخلاق مرد در منزل مانعی ندارد، اما در عمل بسیار کم اتفاق می‌افتد.
آیا در عمل نیز می‌توان زوجین را به تمکین ملزم کرد؟
ایرادی که بسیاری افراد به بحث الزام تمکین وارد می‌کنند، عدم قابلیت اجرایی آن است. یعنی اینکه پس از طرح سوالات قاضی در جلسه تمکین و حتی بعد از صورت صدور حکم قطعی الزام به تمکین، در عمل نمیتوان زوجین را ملزم به تمکین کرد. این ایراد تا حد زیادی درست است، چراکه الزام یا زور کردن زن امکان پذیر نبوده و با آزادی افراد در تعارض است.
به عنوان مثال، علی‌رغم اینکه دادگاه ممکن است با صدور حکمی، زن را ملزم به تمکین از شوهر کند، به لحاظ عملی نمیتوان وی را مجبور کرد که در منزل شوهر سکونت نماید و یا اینکه از مرد تمکین خاص کند. در این شرایط، زنی که تمکین نمی‌کند، از نفقه برخوردار نخواهد شد و علاوه بر آن مرد می‌تواند با استناد به عدم تمکین زن از دادگاه تقاضای صدور حکم تجویز ازدواج مجدد کند.
دادخواست الزام به تمکین؛ چطور می‌توان حکم الزام به تمکین همسر را گرفت؟
برای گرفتن حکم الزام به تمکین، آقا یا وکیل وی می‌تواند با مراجعه به هر یک از دفاتر خدمات قضایی الکترونیک، دادخواست الزام به تمکین همسرش را ثبت نماید. اگر برایتان سوال شده که الزام به تمکین در صلاحیت کجاست؟ باید بگوییم که دادگاه خانواده محل اقامت زوجه، صلاحیت رسیدگی به این پرونده را دارد.
همچنین بعد از آنکه دادگاه بدوی حکم صادر کرد، هر یک از طرفین که رای به ضرر آن صادر شده، می‌تواند ظرف 20 روز از آن تجدیدنظرخواهی کند. رای صادره از این دادگاه قطعی است.
فقط باید توجه داشت که در صورت صدور رای الزام به تمکین، حتما آقا باید اجرائیه حکم الزام به تمکین را نیز دریافت کند تا بتواند از مزایای آن حکم بهره‌مند شود.
مزایای حکم الزام به تمکین؛ آقا چه مزایایی از این حکم می‌برد؟
واقعیت این است که هیچ معیاری برای آزمایش عدم تمکین وجود ندارد و در عمل نمیتوان خانم را به ملزم به تمکین کرد. قانون هیچ زنی را به زور به خانه شوهر نمی‌برد یا او را به اجبار به برقراری رابطه زناشویی وادار نمی‌کند. حتی نمیتوان مدت زمان عدم تمکین زن را مشخص کرد.
پس سوال پیش می‌آید که فایده حکم الزام به تمکین چیست؟ وقتی در عمل خانم وظایفش را ادا نمی‌کند، گرفتن این حکم چه اهمیتی دارد؟
برای پاسخ به این سوال باید به ماده 1108 قانون مدنی مراجعه کنیم. در این ماده ذکر شده که: «هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود».
در نظر داشته باشید که به زنی که تمکین نکند، ناشزه می‌گویند و زنی که ناشزه باشد، مستحق نفقه نخواهد بود. در نتیجه آقا می‌تواند با اثبات نشوز زن (از طریق حکم الزام به تمکین) مسئولیت پرداخت نفقه و تبعات بعدی آن را از روی دوش خود بردارد.
به یاد داشته باشید: برای بهره‌مندی از مشاوره حقوقی تلفنی رایگان در زمینه نشوز و تمکین روی کمک وکلای وکیل وند حساب باز کنید.
در مورد الزام به تمکین دوران عقد
منظور از دوران عقد زمانی است که صیغه نکاح بین طرفین جاری شده، اما آن‌ها هنوز زندگی مشترک خود را آغاز نکرده‌اند. در همین راستا، قانون مدنی در ماده 1085 برای خانم‌های باکره‌ای که در این دوران قرار گرفته‌اند، حقی به نام «حق حبس» در نظر گرفته است. حق حبس در دوران عقد به این معنا است که زوجه باکره در مقام دفاع از دادخواست الزام به تمکین زوج، به دادگاه اعلام می‌کند که می‌خواهد از حق حبس خود استفاده کند و تا تمام مهریه به او پرداخت نشده، تمکین نمی‌کند.
در این خصوص قاضی رسیدگی کننده حکم به نفع زوجه می‌دهد و او را الزام به تمکین نمی‌کند، بلکه شوهر را اجبار به پرداخت نفقه می‌نماید.
نکته مهم: حتی اگر دادخواست تقسیط مهریه از سوی زوج به دادگاه داده شود و مهریه تقسیط شود، حق حبس زوجه تا پایان پرداخت کل مهریه باقی است.
در چه مواردی زن می‌تواند به شوهر خود تمکین نکند؟
در صورت وجود برخی شرایط، زوجه حق دارد که از شوهر خود تمکین نکند و در عین حال از حق نفقه بهره‌مند شود. در این حالت زوج با رد دادخواست الزام به تمکین مواجه میشود و و زن هم ناشزه نخواهد بود. موارد موجه عدم تمکین زن عبارتند از:
-
اگر زن در دوره عادت ماهانه باشد می‌تواند از رابطه زناشویی با شوهر امتناع کند و در این شرایط دفاع زوج در الزام تمکین مسموع نیست.
-
اگر آقا دچار امراض مقاربتی شده باشد که بر طبق ماده ۱۱۲۷ قانون مدنی زن می‌تواند با وی نزدیکی نکند.
-
اگر زن تمکین عام نکرده باشد، می‌تواند به حق حبس استناد کرده و تا زمان پرداخت کامل مهریه حق دارد که تمکین نکند.
-
مطابق با ماده 1115 قانون مدنی، اگر زن ثابت کند که بودن او در منزل شوهر موجب خوف ضرر بدنی، مالی و یا شرافتی برای زوجه است، حق دارد که از شوهر خود تمکین نکند و به منزل دیگری برود. البته پرداخت نفقه در این دوران نیز برعهده شوهر خواهد بود.
-
اگر شوهر برای همسر خود منزل مناسبی تهیه نکند، زن حق دارد از تمکین به وی اجتناب نماید.
آیا صدور حکم قطعی الزام به تمکین مجوزی برای ازدواج مجدد است؟
صرف صدور رای الزام به تمکین اجازه ازدواج مجدد را به زوج نمی‌دهد. یک وکیل حقوقی رایگان به موکل خود حتما توضیح می‌دهد که رای باید در ابتدا قطعی شده و سپس برای آن اجرائیه دریافت شود. اگر پس از دریافت اجراییه الزام به تمکین نیز زوجه همچنان حاضر به تمکین نباشد، واحد اجرای احکام این مسئله را صورت جلسه می‌کند. تنها در این صورت است که زوج می‌توانند با ضمیمه کردن این صورت جلسه به دادخواست ازدواج مجدد، مطابق با مواد 16 و 17 قانون حمایت خانواده، درخواست ازدواج مجدد خود را طرح کند.
در بخش زیر یک نمونه دادخواست الزام به تمکین را مشاهده می‌کنید:
دعوای الزام به تمکین و لزوم استفاده از وکیل کاربلد
به طور کلی در دعوای الزام به تمکین، بار اثبات دعوی با مرد است. یعنی این مرد است که باید برای عدم پرداخت نفقه به زن، امتناع وی را از ادای وظایف زناشویی اثبات نماید. از آنجایی هم که اثبات چنین دعوایی پیچیدگی‌های حقوقی زیادی دارد، توصیه می‌کنیم همانطور که هزینه وکیل مهریه را می‌پردازید یا برای دیگر امور حقوقی هزینه می‌کنید، برای امور مربوط به تمکین و نشوز نیز از مشاوره وکیل خانواده بهره‌مند شوید تا با کم‌ترین دردسر و صرف کوتاه‌ترین زمان، بتوانید به نتیجه دلخواه برسید.
بهترین وکلای الزام به تمکین را در وکیل وند پیدا کنید
ما در مجموعه وکیل وند جمعی از بهترین وکلای امور خانواده را گرد هم آورده‌ایم تا با خیال راحت بتوانید کارهایتان را به متخصصین زبده و باتجربه بسپارید. در وکیل وند می‌توانید لیستی از وکلای مختلف را مشاهده کرده و ضمن مقایسه رزومه افراد و نظراتی که دیگر موکلین به آن‌ها داده‌اند، وکیل مدنظر خود را انتخاب نمایید.
