هرگاه شخصی قصد بخشیدن طلب خود را داشته باشد برای اینکه این عمل به طور صحیح واقع شود باید از قاعده حقوقی تحت عنوان «ابراء» استفاده نماید و چنانچه این قاعده حقوقی به درستی اجراء نشده باشد، شخص طلب کار هر زمان که بخواهد می تواند طلب خود را مطالبه نماید پس چنانچه شما قصد دارید از بدهی خود گذشت کنید باید از شرایط حقوقی این قاعده اطلاع کافی داشته باشید.
ابراء چیست؟
در لغت به معنای برائت، گذشت کردن، بخشیدن آمده است و معنای اصطلاح حقوقی آن در ماده 289 قانون مدنی این چنین بیان شده است: گذشت اختیاری داین(شخص طلب کار) از از حق خود .
در خصوص ابراء چندین اصطلاح نیز وجود داشته که قبل از بررسی هر موضوعی برای درک بهتر مطلب باید با این اصطلاحات آشنا شد.
- داین: به شخص طلبکار یا بستانکار و یا شخصی که دارای حقی بر گردن شخصی دیگر است، گفته می شود.
- مدیون: شخصی که باید بدهی و دین را پرداخت نماید.
- مبراء : برگرفته شده از کلمه «بری» به معنای بخشیدن ، تبرئه ، معاف و آزاد و... می باشد.
ماهیت حقوقی ابراء
باید توجه داشت که بر اساس ماده 289 قانون مدنی قانون گذار در حقوق ایران ابراء را جزء ایقاعات (به معنای عملی حقوقی که برای به وقوع پیوستن تنها نیاز به اراده یک شخص داشته، برخلاف عقود که باید طرفین عقد دارای اراده باشند.) به شمار آورده و تنها گذشت مدیون از دین خود برای به وقوع پیوستن این عمل حقوقی کافیست.
از سوی دیگر به واسطه ایقاع شمردن ابراء، مدیون نمی تواند در ضمن ابراء نمودن حق خود، از خیاری (موارد قانونی که طرفین می توانند به واسطه آن معامله ای را بر هم بزنند) به نفع خود و شخص ثالثی استفاده نماید و درصورت عدم توجه به این امر آن شرط بلااثر و ابراء نامه معتبر خواهد بود.
بیشتر بخوانید: تبرئه در دادگاه یعنی چه
شرایط ابراء
برای آنکه ابراء نامه ای بطور صحیح واقع شود باید ابراء کننده ، ابراء شونده و موضوع ابراء دارای شرایطی باشند.
- شرایط ابراء کننده: ابراء کننده باید دارای سه شرط اساسی و لازم باشد که عبارتند از:
1- اختیار قانونی: ابراء تنها باید توسط طلبکار و یا نماینده قانونی وی صورت گیرد و ابرائی که بصورت فضولی واقع شود باطل خواهد بود.
2- اهلیت: از آنجایی که ابراء عملی مالی می باشد و در واقع شخص با این اقدام مالی را به شخص دیگری میبخشد بر اساس ماده 290 قانون مدنی چنین شخصی باید دارای اهلیت باشد بدین معنا که به سن رشد رسیده و محجور نباشد. چنانچه شخص محجور، صغیر یا سفیه ، مدیون را بخشیده باشد عمل وی باطل و بلااثر خواهد بود.
3- قصد و رضای طرفین: قانون گذار یکی از شروط عقد را قصد و رضای طرفین بیان داشته و این موضوع تنها شامل عقود نبود و ایقاعات را نیز دربر خواهد گرفت. ماده 289 قانون مدنی با آورده کلمه «اختیار» در متن ماده سبب شده ابراء در حالت مستی،جنون،خواب،اکراه و هر حالت دیگری که نشان از عدم قصد و رضا داشته را باطل در نظر گیرد.
- شرایط ابرا شونده
برخی معتقد هستند شخصی که بدهی او ابراء می شود باید مشخص باشد و شما نمی توانید از هر شخصی که طلب دارم آن را مبخشم و یا بگوید یکی از دو بدهکارانم را مبراء می نمایم. اما این نظر سبب نشده که شما اگر اشخاص مجهولی را ابراء کردید، ابراء نامه شما باطل شود به عنوان مثال شما اگر در جمعی از بدهکاران خود هستید می توانید بگویید تمامی حاضرین در این جمع را مبراء می سازم و حتی شما می توانید بدهکاران خود را بدون آنکه بشناسید مبراء سازید. اما برای اینکه در آینده با مشکلی مواجه نشوید بهتر است شخصی که مدنظر شماست عینا مشخص گردد.
- شرایط موضوع ابراء
موضوعی که مورد ابراء قرار میگیرد باید دو شرط اساس داشته باشد :
1- موجود باشد: دینی که در حال حاضر به وجود نیامده است و مربوط به آینده می باشد قابل ابراء نخواهد بود چنین ابرائی باطل است به عنوان مثال زوجه نمی تواند نفقه آینده خود را به زوج ببخشد، دینی که درآینده به وجود می آید، بالطبع ساقط خواهد بود.
2- آزاد بودن : دینی که بخشیده می شود باید آزاد باشد و درصورتی که شخص ثالثی نیز در آن دین حقی داشته باشد تا زمان تنفیذ وی ابراء صورت گرفته نافذ نخواهد بود.
آثار ابراء
ابرائی که به صورت صحیح واقع شود سه اثر مهم نیز باخود به همراه خواهد داشت که عبارتند از:
- سقوط دین: ابراء یکی از مواردی است که سبب از بین رفتن تعهدات شخص مدیون خواهد شد. چنانچه شخصی مدیون خود را ابراء نماید طلب وی از بین رفته و مدیون نیز بری الذمه خواهد شد.
- از بین رفتن تضمینات سابق: چنانچه داین دینی که بر گردن مدیون است را ابراء نماید، کلیه تعهدات قهری مدیون بدون آنکه در متن ابراء ذکر شود از بین خواهد رفت.همچنین اگر داین، مدیون را مبراء نماید همچنین بر اساس ماده 321 قانون مدنی هرگاه داین مدیون را مبراء نماید ،اشخاصی که بدهی وی را به واسطه وثیقه تضمین نموده اند مبراء خواهند شد و هیچ دینی برگردن هیچ یک نخواهد بود اما اگر داین طلب خود به مدیون به نحوی منتقل نماد که وی به عنوان قائم مقام داین شناخته شود، وی دارای تمامی حق و حقوقی خواهد شد که داین داشته.
- ابراء غیر قابل بازگشت است: تفاوت اصلی و اساسی ابراء و هبه در همین موضوع است، شخصی که مالی را هبه می نماید جز در موارد خاص می تواند از از عمل خود منصرف شده و عقد هبه را برهم زند ولیکن در ابراء اینگونه نیست و چنانچه داین مدیون خود را مبراء سازد دیگر نمی تواند در آینده از عمل خود بازگشته و بار دیگر طلب خود را تقاضا نماید.
