توبه در قانون چیست ؟
توبه یکی از بنیاد های حقوق کیفری اسلام برای اصلاح مجرم و خطاکار در نظر گرفته شده است و حتی در بعضی از شرایط باعث سقوط مجازات و عفو مجرم می شود ،اما این شرایط کم پیش می آید که مجرم در نزد قضات مورد عفو قرار گیرد .
حال در این مقاله به بررسی توبه از منظر حقوقدانان اسلامی به عنوان یکی از علل سقوط دعوی مجازات می پردازیم
توبه در چه شرایطی باعث سقوط مجازات از سوی مجرم می گردد ؟
در صورتی مجرم از مجازات معاف می شود که قبل از ثبوت جرم در دادگاه و صدور حکم صورت گیرد .
توبه اگر با شرایط کامل انجام شود یکی از معاذی قانونی در معافیت از مجازات شناخته میشود .
پذیرش توبه از دیدگاه قانون مجازات اسلامی به چه صورت است ؟
توبه قبل از اثبات جرم :
در صورت توبه قبل از دستگیری و اثبات جرم موجب سقوط مجازات می گردد و در خصوص توبه قبل از اثبات جرم بین فقها اختلافی وجود ندارد و همینطور مستندا در قرآن و روایات معصومین هم به آن اشاره شده .
توبه بعد از اقرار به جرم :
در صورتیکه مجرم بعد از وقوع جرم توبه نماید ،قاضی می تواند در خصوص حد مجازات وی عفو قائل شود و در صورت صلاحدید قاضی است که بر او مجازات را اعمال کند یا تخفیف قائل شود ،بنا براین قاضی در اقامه ی حد بر مجرم در این شرایط مخیر می باشد
.
تاثیر توبه در انواع جرائم حدی و غیر حدی :
در ماده ی 114 قانون مجازات اسلامی و تبصره آن و همچنین در ماده ی 214 قانون مجازات بیان شده است : در صورتیکه محارب قبل از دستگیری توبه نماید تا قبل از اثبات جرم در دادگاه اثر دارد ،یعنی اگر فرد دستگیر و محاکمه شود و قرار مجرمیت بر او صادر گردد ،اگر قبل از اثبات اتهام در دادگاه توبه کند مجازات حد براو ساقط می گردد .
همینطور در ماده ی 114 قانون مجازات اشاره شده : در جرائم موجب حد به استثنای قذف و محاربه هرگاه متهم قبل از اثبات جرم توبه کند و ندامت ورزد و اصلاح او برای قاضی محرز گردد ،حد بر او ساقط می گردد ،همچنین اگر در جرائم فوق غیر از قذف با اقرار ثابت شده باشد در صورت تو به ی مرتکب حتی پس از اثبات جرم ،دادگاه می تواند عفو مجرم را توسط رئیس قوه ی قضائیه از مقام رهبری درخواست نماید .
تبصره 1: توبه ی محارب قبل از دستگیری یا تسلط بر او موجب سقوط حد است .
تبصره 2: در زنا و لواط هرگاه جرم به عنف ،اکراه یا با اغفال بزه دیده انجام گیرد ،مرتکب در صورت توبه و سقوط مجازات به شرح مندرج در این ماده به حبس یا شلاق تعزیری درجه شش یا هر دو آنها محکوم می شود .
جرائم مستوجب حد چیست :
زنا ،لواط ،تفخیذ ، مساحقه ،قوادی ،قذف، سبالنبی ،شرب خمر ،سرقت،محاربه ،بغی ،افساد فی الارض می باشد .
توبه در جرائم تعزیری به چه صورت است ؟
توبه در جرائم تعزیری تنها در جرائم تعزیری درجه شش و هفت و هشت یعنی حبس تا دو سال قابل پذیرش بوده و مسقط مجازات است .
بنابراین مجازات مجرم اگر از دو سال حبس تعزیری بیشتر باشد توبه مجازات وی را ساقط نمی کند ،بلکه باتوجه به ماده 115 قانون مجازات اسلامی : در سایر جرائم موجب تعزیر دادگاه می تواند مقررات راجع به تخفیف مجازات را اعمال کند ،در حالیکه قانونگذار در جرائم تعزیری درجه ی یک تا پنج بدون توجه به حق الله و حق الناس بودن جرم توبه را موجب تخفیف مجازات آن هم به تشخیص و اختیار دادگاه می باشد .
در تبصره 1 ماده 115 بیان می دارد : مقررات راجع به توبه درباره ی کسانیکه مقررات تکرار جرائم در تعزیر در مورد آنها اعمال می شود جاری نمی گردد .
بنابراین توبه در جرائم تعزیری درجه شش درصورتیکه مرتکب جرم مشمول مقررات تکرار جرم گردد ،نمی تواند با توبه از مجازات بگریزد .
در جرائم تعزیری درجه یک تا پنج هم اگر مقررات تکرار جرم حاکم باشد ،توبه نمی تواند باعث تخفیف در مجازات گردد.
در نتیجه :
توبه یکی از معاذیر معافیت و مخففه مجازات می باشد ،قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 کامل تر از تمامی قوانین گذشته به مساله توبه پرداخته و شش ماده را در یک مبحث به آن اختصاص داده است .
همینطور در خصوص پذیرش شرایط توبه برای مجرم باید ندامت و اصلاح مجرم برای قاضی محرز گردد .
همچنین پذیرش توبه از سوی قاضی باعث تشویق متهم به توبه و عدم انجام دوباره جرم می گردد .
نکته ی مثبت دیگر در خصوص پذیرش توبه در تعزیرات این است که بر خلاف قوانین سابق ،توبه در تعزیرات به صورت کلی موثر دانسته شده ،البته تنها در تعزیرات درجه ی شش و هفت و هشت است که موجب سقوط مجازات می گردد .
و در سایر تعزیرات، توبه تنها می تواند موجب تخفیف مجازات گردد.
