چگونه از مزاحمت تلفنی شکایت کنیم؟ + راهنمای کامل قانونی و مجازات

با پیشرفت فناوری و گسترش وسایل ارتباطی نظیر تلفن، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، ارتباطات انسانی به شکلی چشمگیر تسهیل شده و بسیاری از مشکلات روزمره مردم حل شده است. این ابزارها نقش مهمی در افزایش آسایش و سرعت در انجام امور روزمره ایفا کرده‌اند. با این حال، برخی افراد از این امکانات سوءاستفاده کرده و با ایجاد مزاحمت تلفنی یا اینترنتی، آرامش و آسایش دیگران را سلب می‌کنند. یکی از شایع‌ترین این سوءاستفاده‌ها، مزاحمت تلفنی است که نه‌تنها باعث ناراحتی افراد می‌شود، بلکه در مواردی می‌تواند تبعات قانونی جدی به دنبال داشته باشد. در این مقاله، به تعریف دقیق مزاحمت تلفنی، مصادیق آن، نحوه شکایت، مجازات قانونی و راهکارهای عملی برای برخورد با این جرم پرداخته‌ایم. 

ممکن است در برخی موارد مزاحمت، جرم دیگری نیز صورت بگیرد مثلا شخصی به دروغ با تلفن یا هر وسیله ارتباطی دیگری، به شخص دیگر خبر میدهد که خانه ات آتش گرفته است و این شخص بر اثر هیجان و استرس ناشی از این خبر سکته میکند در اینجا مطابق ماده 131 قانون مجازات اسلامی این عمل شخص عناوین متعددی داشته و به مجازات اشد محکوم میشود، حتی در صورتی که مزاحمت تلفنی از طریق موارد گفته شده باعث مرگ شخص دیگری شود میتوان مجازات اعدام را نیز برای شخص مرتکب متصور شد.  

مصادیق خاص و جرایم مرتبط

مزاحمت تلفنی ممکن است با جرایم دیگری همراه شود که در این صورت، مجازات سنگین‌تری در پی خواهد داشت. برای مثال:

• تهدید یا افترا: اگر مزاحم از طریق تماس یا پیامک اقدام به تهدید یا توهین کند، ممکن است مشمول مجازات‌های مربوط به این جرایم نیز شود.

• کلاهبرداری: در مواردی که مزاحمت با هدف فریب و کلاهبرداری انجام شود، جرم کلاهبرداری نیز به مزاحمت اضافه می‌شود.

• آسیب جسمی یا روانی: اگر مزاحمت تلفنی منجر به آسیب جدی مانند استرس شدید، سکته قلبی یا حتی فوت فرد شود، طبق ماده 131 قانون مجازات اسلامی، مرتکب به مجازات اشد (شدیدتر) محکوم می‌شود. در موارد نادر که مزاحمت باعث مرگ فرد شود، حتی مجازات اعدام نیز قابل تصور است. 

نحوه شکایت از مزاحم تلفنی

برای مقابله با مزاحمت تلفنی، شاکی می‌تواند از دو مسیر قانونی اقدام کند:

1. مراجعه به دادسرا

شاکی می‌تواند با مراجعه به دادسرای عمومی و انقلاب محل سکونت خود (محل وقوع جرم) شکایت خود را ثبت کند. مراحل این فرآیند شامل موارد زیر است:

• تنظیم شکواییه: شاکی باید شرح کاملی از مزاحمت، شامل زمان، تعداد تماس‌ها یا پیام‌ها و تأثیر آن بر زندگی خود به عنوان شکواییه ارائه دهد. 

• ارائه مدارک: هرگونه مدرک مانند اسکرین‌شات پیامک‌ها، ضبط مکالمات (در صورت قانونی بودن) یا شماره تماس مزاحم می‌تواند به تسریع روند کمک کند.

• پیگیری قضایی: پس از ثبت شکایت، دادسرا تحقیقات لازم را انجام داده و در صورت تأیید جرم، احضاریه برای متهم صادر می‌شود. این فرآیند معمولاً بین 1 تا 2 هفته طول می‌کشد.

2. مراجعه به مرکز مخابرات

روش دیگر، مراجعه به اداره مخابرات محل زندگی شاکی است. این روش به‌ویژه برای شناسایی شماره مزاحم و اعمال محدودیت‌های ارتباطی مؤثر است. مراحل این روش عبارت‌اند از:

• تکمیل فرم کشف مزاحمت: شاکی باید فرم مخصوصی را در مرکز مخابرات پر کند.

• فعال‌سازی نرم‌افزار ردیابی: پس از ثبت درخواست، مخابرات نرم‌افزاری را روی خط تلفن شاکی فعال می‌کند که شماره مزاحم را ثبت می‌کند.

• ثبت شماره مزاحم: شاکی باید هنگام تماس مزاحم، کد خاصی را وارد کند تا شماره او در سیستم مخابرات ثبت شود.

• اقدامات مخابرات: پس از شناسایی مزاحم (معمولاً ظرف 24 ساعت)، مخابرات اخطار کتبی به او ارسال کرده و طبق مقررات عمل می‌کند.

تفاوت مزاحمت تلفنی و اینترنتی

اگر مزاحمت از طریق اینترنت یا شبکه‌های اجتماعی (مانند واتس‌اپ، تلگرام یا اینستاگرام) رخ دهد، شاکی باید به پلیس فتا یا دادسرای جرایم رایانه‌ای مراجعه کند. در این موارد، پیگیری از طریق دادسرای عمومی یا مخابرات امکان‌پذیر نیست. برای مثال:

• مزاحمت از طریق تماس تلفنی یا پیامک → مراجعه به دادسرا یا مخابرات

• مزاحمت از طریق پیام‌رسان‌های اینترنتی → مراجعه به پلیس فتا یا دادسرای جرایم رایانه‌ای

مجازات مزاحمت تلفنی

طبق ماده 641 قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات)، هر کس از طریق تلفن یا سایر وسایل مخابراتی برای دیگران مزاحمت ایجاد کند، علاوه بر اجرای مقررات شرکت مخابرات، به 1 تا 6 ماه حبس محکوم می‌شود. با تصویب قانون کاهش مجازات تعزیری در سال 1399، این مجازات به نصف (15 روز تا 3 ماه حبس) کاهش یافته است.

همچنین، طبق تبصره 2 ماده 14 قانون تأسیس شرکت مخابرات (مصوب 1350)، مجازات‌های زیر برای مزاحم اعمال می‌شود:

• بار اول: قطع ارتباط تلفنی به مدت یک هفته و ارسال اخطار کتبی.

• بار دوم: قطع ارتباط به مدت سه ماه و اخطار کتبی.

• بار سوم: قطع دائمی خط تلفن و سلب امتیاز.

در صورتی که مزاحمت تلفنی با جرایم دیگری همراه باشد، مجازات‌های سنگین‌تری اعمال خواهد شد.

 

راهکارهای عملی برای برخورد با مزاحم تلفنی

برای مدیریت مزاحمت تلفنی و کاهش تأثیرات آن، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

1. مسدود کردن شماره: اکثر تلفن‌های همراه امکان افزودن شماره به لیست سیاه (blacklist) را دارند. این کار باعث می‌شود تماس‌ها یا پیام‌های مزاحم به شما نرسد.

2. عدم پاسخگویی: پاسخ دادن به تماس‌ها یا درگیر شدن در مکالمه با مزاحم، او را به ادامه رفتارش تشویق می‌کند. بهترین کار، قطع تماس و نادیده گرفتن اوست.

3. اطلاع به نزدیکان: به‌ویژه برای افراد جوان‌تر، اطلاع دادن به خانواده یا دوستان می‌تواند به یافتن راه‌حل یا حمایت روانی کمک کند.

4. عدم تماس با شماره مزاحم: شماره‌ای که روی صفحه نمایش تلفن ظاهر می‌شود، ممکن است در سیستم مخابرات ثبت نشده باشد. تماس گرفتن با آن می‌تواند بی‌فایده یا حتی مشکل‌ساز باشد.

5. گزارش تهدید یا خسارت: اگر مزاحمت همراه با تهدید، توهین یا آسیب باشد، موضوع را فوراً با نیروی انتظامی در میان بگذارید.

6. مراجعه به مخابرات: برای شناسایی سریع مزاحم، فرم کشف مزاحمت را در مرکز مخابرات تکمیل کنید. این روش معمولاً سریع‌تر از پیگیری قضایی عمل می‌کند.

شکایت از جرم مزاحمت تلفنی در پلیس فتا امکان پذیر نیست مگر اینکه مزاحمت ناشی از اینترنت یا شبکه های اجتماعی مانند تلگرام، واتس اپ، اینستاگرام و غیره باشد. که در این صورت دادسرای جرایم رایانه ای در این مورد پیگیری خواهد کرد.
مزاحمت عمدی یا غیرعمدی سایر مشترکین از طریق تلفن توسط هر فرد یا گروهی و در هر سنی مزاحمت تلفنی محسوب می شود. در ماده ۶۴۱ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات آمده است: هرکس از طریق تلفن یا سایر دستگاه ‌های مخابراتی مزاحمت برای افراد ایجاد نماید، علاوه بر اجرای مقررات خاص شرکت مخابرات مرتکب به حبس از یک تا شش ماه محکوم خواهد شد.
در نتیجه، ایجاد مزاحمت برای شخصی از طریق تماس تلفنی یا پیامک، در صورتی که موجب از دست دادن آسایش یا آسیب رساندن به او شود، جرم است که طبق قانون مجازات می شود.
افراد زیادی هستند که مزاحمت از طریق تلفن  را تجربه کرده اند، معمولاً این مزاحمت ها با مسدود کردن شماره مزاحم یا امتناع از پاسخگویی به تماس های او به طور کلی خاتمه می یابد، با این حال، گاهی اوقات چاره جز شکایت از یک مزاحم تلفنی نمی ماند.
مزاحمت تلفنی یک عمل عمدی و آگاهانه است که پس از کشف، مسئولیت کیفری برای مزاحم به دنبال دارد و در نتیجه مرتکب طبق قانون باید پاسخگوی عمل ناشایست خود باشد. مرتکب نمی تواند حسن نیت اعمال خود را به دادگاه ثابت کند مگر اینکه دلایلی برای آن به دادگاه ارائه کند که هدف مشروعی پشت آن بوده است.
افزایش ارتباطات اجتماعی از طریق تلفن، اینترنت و شبکه های ارتباطی ممکن است منجر به بروز چنین سوالی شود که هرگونه مزاحمت تلفنی طبق قانون جرم است.
در صورت ایجاد مزاحمت برای دیگران در شبکه های اجتماعی توسط فرد مزاحم، شاکی می تواند با مراجعه به پلیس فتا و دادسرای جرایم رایانه ای مراتب مزاحمت را پیگیری کند و ضمناً نمی تواند شکایت خود را از طریق دفاتر امور مشترکین یا دادسرا عمومی و انقلاب پیگیری کند.