مهریه مهم ترین اثرمالی جاری شدن صیغه عقد بین زوجین است که به محض جاری شدن عقدبراساس حکم قانون مردملزم به پرداخت آن به زوجه می باشد واین الزام براساس ماده1085قانونی مدنی که برگرفته از قران است به وجود آمده همچنین نه درآیات ونه در قوانین حاکم برکشور هیچ گونه حد و مرزی برای تعیین مهریه درنظرگرفته نشده است و این موضوع راقانونگذار و قرآن کریم منوط به تراضی طرفین بیان داشته اند.

 

زوجین می توانند در ضمن عقد شروطی را در نظر بگیرند مانند حق طلاق،حق مسکن، عندالمطالبه یا عندالسطاعه بوان و..... که درادامه به برسی شرط عندالمطالبه یا عندالسطاعه بودن مهریه خواهیم پرداخت.

 

درابتدا مطلب بهتراست برای درک این موضوع به شرح مهریه و ماهیت حقوقی آن و سپس شروط ضمن عقدازدواج پرداخت.

 

به زبان ساده مهریه دینی است برعهده زوج که می بایست به زوجه پرداخت گردویکی از مهم ترین آثارمالی عقدازدواج می باشد.

 

درخصوص ماهیت حقوقی مهریه5دیدگاه وجود دارد که عبارتنداز:

 

1-دیدگاه اول:براساس این دیدگاه نکاح معاوضه ای است که زوجه در قبال دریافت مهریه حقی دارد تحت عنوان«حق حبس»این دیدگاه در ماده1085قانونی مدنی نیز امده است که بیان داشته:«زن می تواند تا زمانی که مهریه خود را دریافت نکرده است از وظایفی که در قبال زوج دارد امتناع نمایه به شرط آنکه مهریه وی حال باشد و نه مأجل و این امتناع موجب تعلق نگرفتن نفقه به زوجه نخواهد شد.»

 

2-که از سوره نساء برگرفته شده است بیان داشته است مهریه یک سنت الهی است و زوج تنها برای اثبات راستی و درستی رفتارش به زوجه پرداخت می کند و هیچ گونه عوضی در قبال آن وجودندارد و درواقع به نوعی هبه صوت گرفته است.

 

3-دیدگاه سوم:که بیشتر برای اهل سنت است مهریه را تنها عوضی برای جبران و مباح کردن زوال بکارت می دانند و در واقع عقدنکلاح را عقدی مستقل می دانند.

 

4-دیدگاه چهارم:مهریه را یک قرار دادمالی فرعی از عقدازدواج می دانند و می گویند جاری شدن صیغه عقد دائم نیاز به تعیین مهریه ندارد.

 

5-دیدگاه پنجم:براساس این دیدگاه عقدنکاح،عقدکاملا مستقل است و مهریه تنها یک شرط ضمن عقد است بدین معنا اگر مهریه ای در شرط ضمن عقد دائم تعیین نگردد هیچ گونه خللی به عقد وارد نخواهد شد و بیان داشته اند که اگر رابطه زناشویی بعد از عقد و قبل از تعیین مهریه صورت گیرد زوجه مستحق دریافت مهرالمثل می باشد و اگر رابطه زناشویی صورت نگیرد و زوج قبل از تعیین مهریه از یکدیگر طلاق بگیرند زوجه حق دریافت مهرالمتعه می باشد که مقدار آن براساس میزان ثروت و دارایی زوج در نظر گرفته می شود.

 

از تمامی دیدگاه های بیان شده تنها دیدگاه پنجم است که صحیح بوده و مورد توجه قانونگذار قرار گرفته است چراکه هدف و منظور قرآن کریم و قانون گذار از تعیین مهریه همین دیدگاه می باشد.

 

بیشتر بخوانید: در چه صورت مهریه زن قطع میشود

 

هر عقد قراردادی دارای شرط و شروطی است که طرفین آن را ضمن عقد بیان کرده و با مضای عقد خود را ملزم به انجامتعهدات مندرج در عقدیاقرارداد می نمایند درست است انسان ازاد است و اراده دارد که هرگونه شرط و شروطی را ضمن عقدبیان نماید ولی باید توجه داشت که قانون گذار شروط را در مواد232و233به چند دسته تقسیم نموده است:1-شروط صحیح2-باطل و غیرمبطل عقد3-شروط باطل و مبطل عقد

 

شروط باطل و غیرمبطل عقد:این شروط در ماده232قانون مدنی بیان شده است که عبارتنداز:

 

1-شرطی که انجام دادن آن مقدور نباشد.

 

2-شرطی که در آن نفع وفایده نباشد.

 

3-شرطی که نامشروع باشد.

 

شروطی که باطل بوده موجب بطلان عقدمی شوند براساس ماده233قانون مدنی عبارتند:

 

1-شرط خلاف مقتضای عقد

 

2-شرط مجهولی که جهل به آن موجب جهل به عوضین شود.بدین معاگر اگر طرفین عقدشرطی را بیان کنند که مبهم باشد و این ابهام به عوضین وارد شود موجب بطلان عقدخواهد شد به عنوان مثال خریدار شرط کند درصورت قبولی فرزند بایع در کنکور ثمن را پرداخت می نماید.

 

طرفین هر عقدوقراردادی می توانند با رعایت کردن موارد مندرج در ماده232و233قانون مدنی،ازاد هستند که هرگونه توافقی را بایکدیگر به امضا برسانند.

 

ایندو اصطلاح حقوقی را قطعاً تاکنون جندین بار شنیده ایم و بسیاری از افراد براین باور هستند که مهریه عندالاستطاعه غیر قابل مطالبه است و سعی بر آن دارند تا خودودیگران را آگاه سازند که مبادا از قید عندالاستطاعه برای مهریه استفاده کنند اما آیا چنین است؟در واقع باقید کلمه عندالاستطاعه در عقد نامه،زوج معاف از پرداخت مهریه خواهد شد؟

 

یک تفاوت بسیار مهم میان این دووجود دارد به زبان ساده آن را می توان اینگونه بیان داشت،مهریه ای که باقید عندالمطالبه ذکر گردیده است تا زمانی پرداخت نمی شود که زوجه آن را مطالبه نکرده باشد و محض آنکه زوجه مهریه خود را مطالبه کند زوج ملزم به پرداخت تمام مهریه خواهد بود.امازمانی که قید عندالاستطاعه برای مهریه استفاده می شود موضوع کمی متفاوت تر خواهد بود بدین معنا که زوجه هر زمان که بخواهد می تواند مهریه خودرا مطالبه کند اماپرداخت کردن آن منوط به استطاعت مالی زوج است ولیکن این موضوع بدین معنا نیست که اگرزوج فاقد دارایی باشد یا به نحوی وانمود کند که تهی دست بوده و توان پرداخت مهریه را ندارد می تواند از پرداخت آن سربازند بلکه مهریه از حقوق مالی زوجه بوده که زوج موظف به پرداخت آن می باشد و در صورت اثبات عدم توانایی مالی پرداخت مهریه توسط زوج در نهایت این دادگاه است که تصمیم می گیرد که مهریه را تقسیط نماید یا خیر.

 

براساس ماده1082قانون مدنی هرگاه صیغه عقد بین زوجین جاری شود،زن مالک مهریه خواهد شد بدین معنا که هرگونه دخل و تصرفی برآن خواهد داشت و شوهر وی هیچ گونه تصرفی به مهریه وی را نخواهد داشت همچنین براساس ماده فوق در صورتی که مهریه تعیین شده مبلغ معینی باشد این مبلغ سالانه براساس شاخص قیمت سالانه بانک مرکزی تغییر خواهدکردوپرداخت آن به نرخ روز محاسبه خواهد گردید مگر آنکه زوجین به نحودیگری با یکدیگر توافق کرده باشند. اگر زوجی در گذشته ازدواج کرده باشند و بخواهند مقدار مهریه را در زمان حال بدانند، باید محاسبه مهریه به نرخ روز 1402 را برای زمان حال انجام دهند.

 

درخصوص مهریه عندالمطالبه باید به نکته توجه داشت:

در صورتی که زوج توانایی مالی پرداخت مهریه را داشته باشد و عمداً طوری وانمود کند که توانایی پرداخت آن را ندارد،در این حالت از زمان مطالبه مهریه به بعد زوج غاصب محسوب می شود و چنانچه مهریه عین معین باشدمثلاً یک اتومبیل و زمانی که درید زوج است تلف شده و از بین برود زوج ملزم به پرداخت بالاترین قیمت آن از زمان انکار تا زمان تلف شدن خواهد بود.

 

زوجین می توانند ضمن عقدنکلاح هرگونه شروطی که صحیح بوده و مشمول ماده232و233قانون مدنی نشود درضمن عقد نکاح شرط نمایند که یکی از این شروط پرداخت مهریه منوط به استطاعت مالی زوج است و استطاعت مالی زوج زمانی به اثبات خواهد رسید که این موضوع یعنی توانایی مالی زوج به پرداخت مهریه برای دادگاه محرز شود در خصوص قید شرط عندالاستطاعه باید به یک نکته توجه داشت که این شرط می تواند به 2صورت مطرح گردد.

 

1-عندالاستطاعه مطلق بدین معنا زمانی که زوج به استطاعت مالی بر موظف به پرداخت مهریه می باشد و در صورتی که در این امر کوتاهی نماید از زمان رسیدن به استطاعت مالی به بعد غاصب محسوب خواهد شد.

 

2-عندالمطالبه ی عندالاستطاعه بدین معنا زمانی که زوج به استطاعت مالی برسد تا زمانی که زوجه مهریه را مطالبه نکرده است موظف به پرداخت آن نخواهد بود.

 

با این وجود زمانی که زوجین شرط می کنند که پرداخت مهریه به صورت عندالستطاعه خواهد بود.این استطاعت به صورت مطلق است و زوج مادای که به استطاعت مالی برسد موظف به پرداخت خواهد بود اما در عرف جامعه ما معمولاً این اتفاقرخ نخواهد داد تا زمانی که زوجه مهریه خودرا مطالبه و استطاعت مالی زوج را به اثبات برساند همچنین باید توجه داشت زمانی که شرط عندالاستطاعه در عقد نامه ای درج می گردد در واقع اجل برای پرداخت آن تعین گردیده و مدت آن هم مشخص نشده است دراین حالت اتفاق مهمی که  رخ خواهد داد از دست رفتن حق حبس زوجه است و زوجه زمانی می توانداز حق حبس استفاده نماید که ثابت کند زوج در زمان جاری شدن صیغه عقددارای استطاعت مالی بوده است.

 

حال اگر زوجین توافق به عندالاستطاعه زوج کردند و زوج تا پیان حیات به استطاعت مالی نرسد تکلیف مهریه چه خواهد شد؟

 

در این صورت باید توجه داشت که مهریه دینی بوده بر ذمه زوجه و موظف به پرداخت آن بوده است حال چنانچه فوت نماید در صورتی که اموال و دارایی داشته باشد زوجه می تواند مهریه خود را از ترکه دریافت نماید.