قانون ارث بردن چیست ؟ و نحوه تقسیم ارث میان افراد

وقتی شخصی از دنیا می‌رود، دستش از اموالش کوتاه می‌شود و این اموال به نزدیکان و اطرافیان آن شخص تعلق می‌گیرد. اما سوال اینجاست که چه کسی و به چه مقداری از این اموال به ارث می‌برد؟  برای این که مشکلی بین وراث و افرادی که از این اموال سهم دارند، پیش نیاید قوانینی وضع شده است.  ما در این مقاله قصد داریم تا این قوانین را مورد بررسی قرار داده و به بررسی شرایط ارث بردن افراد مختلف از یکدیگر بپردازیم تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

به ارث رسیدن اموال متوفی

به ارث رسیدن اموال در صورتی اتفاق می‌افتد که شخص متوفی مالی برای به ارث رسیدن داشته باشد. علاوه بر این هر کسی می‌تواند نسبت به ثلث مال خود وصیت کند. بنابراین این که کسی وصیت کند که فرزندی را از ارث محروم کرده یا وصیت کند پس از مرگش کل دارایی خود را به یک فرزند خود بخشیده است، از نظر قانون کشور پذیرفته نخواهد بود.

چه کسانی از مرد فوت شده از می‌برند؟

طبق ماده ۸۶۲ قانون مدنی هنگامی که یک مرد فوت می‌کند، هر کدام از وارثان آن شخص مقداری از اموال او را به ارث می‌برند. وارثان این مرد به سه دسته تقسیم می‌شوند. ما در‌ ادامه‌ی مقاله به بررسی این سه دسته خواهیم پرداخت.

دسته‌ی اول

این دسته شامل افراد نزدیک فرد می‌باشد. فرزندان، نوه‌ها و پدر مادر شخص فوت شده در این دسته جای دارند که به میزان مشخصی از فرد فوت شده ارث می‌برند. در تقسیم ارث بین افراد دسته‌ی اول ممکن است چند حالت پیش بیاید که در ادامه مورد بررسی قرار می‌دهیم.

• حالت اول: پدر و مادر مرد فوت شده هر کدام یک سوم از اموال او ارث می‌برند و مابقی اموال به خویشاوندان درجه یک به ارث می‌رسد.
• حالت دوم: اگر فرد فوت شده یک فرزند دختر داشته باشد، نیمی از اموال به دختر ارث می‌رسد. اگر دو فرزند داشته باشد و هر دوی آن‌ها دختر باشند، به هر دختر دو سوم از اموال شخص فوت شده ارث می‌رسد.
• حالت سوم: اگر فرد فوت شده دارای فرزند پسر باشد و پدر و مادر او نیز زنده باشند، یک سوم اموال به پدر و یک سوم دیگه به مادر شخص متوفی تعلق می‌گیرد. مابقی اموال به پسر یا پسران متوفی به ارث می‌رسد. اما اگر پدر و مادر متوفی فوت شده و در قید حیات نباشند، تمامی اموال بین پسر یا پسران شخص به صورت مساوی تقسیم می‌شود.

در صورتی که پدر و مادر فرد متوفی زنده باشند و شخص دارای فرزندان دختر و پسر باشد، پدر و مادر هر کدام یک سوم از اموال فرزند خود را به ارث می‌برند و مابقی اموال بین فرزندان شخص تقسیم می‌شود. در این حالت فرزند دختر یک سوم و فرزند پسر دو سوم از اموال پدر خود را به ارث می‌برد.

• حالت چهارم: اخرین گروه از خویشاوندان که در این دسته قرار می‌گیرند، نوه‌های شخص فوت شده می‌باشند. اگر فرزند شخص فوت شده زنده نباشد، فرزند فرزند، وارث متوفی می‌شود. نکته‌ی قابل توجه در چنین شرایطی این است که، فرزندان فرزند پسر دو برابر فرزندان فرزند دختر ارث می‌برند.

دسته‌ی دوم

در صورتی که وارثان دسته‌ی اول وجود نداشته باشند، اموال شخص فوت شده به دسته‌ی دوم وارثان تعلق می‌گیرد. این دسته شامل اقوامی مثل پدربزرگ و مادر بزرگ، خواهران و برادران و نوه‌های خواهر و برادران می‌شود. در این شرایط نیز ممکن است چند حالت به وجود بیاید که در ادامه مورد بررسی قرار می‌دهیم.

• حالت اول:  پدر بزرگ و مادر بزرگ مادری فرد متوفی یک سوم از دارایی ‌های شخص فوت شده را به ارث می‌برند.
• حالت دوم: اگر پدر بزرگ و مادر بزرگ متوفی زنده نباشند، اموال او به برادر و خواهرش می‌رسد. طبق ماده ۸۶۳ قانون مدنی، اگر وارثان درجه‌ی یک وجود نداشته باشند، پدر بزرگ و مادر بزرگ متوفی در قید حیات نبوده و همچنین شخص فوت شده برادر و خواهر پدری نداشته باشد، اموال متوفی به برادر و خواهر مادری می‌رسد.

اما اگر متوفی هم برادر و خواهر پدری داشته باشد و هم برادر و خواهر مادری داشته باشد، اموال او تنها به برادر و خواهر پدریش تعلق می‌گیرد. اگر متوفی تنها یک خواهر یا یک برادر داشته باشد، تمام اموال به او می‌رسد.

• حالت سوم: زمانی که خویشاوند درجه‌ی یک متوفی وجود نداشته باشند و خواهر و برادر شخص متوفی نیز در قید حیات نباشند، فرزاندان خواهر و برادر متوفی جزو وارثان شخص فوت شده محسوب می‌شوند.

دسته‌ی سوم

اگر خویشاوندان نزدیک که در دسته‌ی اول و دوم وجود داشتند حاضر نباشند، خویشاوندان دسته‌ی سوم وارث متوفی می‌شوند. افرادی مانند عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان‌ شان جزو این دسته هستند. در ادامه به شرایطی که این دسته از خویشاوندان وارث متوفی می‌شوند را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

• حالت اول: اگر وارثان دسته‌ی اول و دوم حاضر نباشند، اموال متوفی به افراد این دسته می ‌رسد. در چنین شرایطی، اول سهم ‌الارث خاله ‌ها و دایی ‌ها داده می‌شود، سپس ما بقی‌ اموال بین عموها و عمه‌ها تقسیم می‌شود. توجه داشته باشید که عمو دو برابر عمه ارث می‌برد به استثنای زمانی که از طرف مادر با متوفی مشترک باشند. در چنین شرایطی اموال به صورت مساوی بین عمو و عمه تقسیم خواهد شد.
• حالت دوم: اگر هیچ یک از وارثان دسته‌ی سوم نیز وجود نداشته باشند، اموال متوفی به فرزندان آن‌ها خواهد رسید. در چنین شرایطی فرزندان به اندازه‌ای که معین شده تا والدین ‌شان از ارث بهره‌ مند شوند، از متوفی ارث می‌برند.

وارثان سببی متوفی

طبق قانون مدنی جمهوری اسلامی، تنها وارث سببی مرد همسر او می ‌باشد. اما نحوه و میزان بهره‌مندی زوجه از اموال زوج بعد از مرگ نیز حالت‌های مختلفی دارد که در ادامه این مقاله به حالت‌های مختلف آن خواهیم پرداخت.

• حالت اول: اگر شخص فوت شده دارای فرزند باشد، یک هشتم از اموال منقول (اموالی که قابلیت جا ‌به‌ جا شدن دارند) همچنین یک چهارم از اموال غیر منقول ( اموالی که قابلیت جا به جایی ندارند) از دارایی‌های متوفی به همسر او به ارث می‌رسد.
• حالت دوم: اگر شخص فوت شده دارای فرزند نباشد، همسرش به مقدار یک چهارم از اموال منقول متوفی و یک هشتم از داراهایی غیر منقول او را به ارث می‌برد.
• حالت سوم: اگر شخص متوفی دارای چند همسر باشد، شرایط کمی متفاوت می‌شود. در چنین شرایطی ارث همسری که از فرد فوت شده دارای فرزند می‌باشد، یک هشتم اموال است و همسری که از متوفی فرزند ندارد یک چهارم اموال را به ارث می‌برد.